14 września obchodzimy Dzień Walki z Wypaleniem Zawodowym. Jest to temat, który coraz częściej pojawia się w rozmowach o zdrowiu psychicznym i karierze zawodowej. Czym dokładnie jest to zjawisko, skąd się bierze, i jak można sobie z nim radzić?

Co to jest wypalenie zawodowe?

Według najnowszej wersji Międzynarodowej Statystycznej Klasyfikacji Chorób i Problemów Zdrowotnych (ICD-11), od 1 stycznia 2022 roku, wypalenie zawodowe uznano za “syndrom wynikający z chronicznego stresu w miejscu pracy, z którym nie udało się skutecznie poradzić” (WHO, 2024). Oznacza to, że jest to stan, który nie pojawia się nagle, lecz rozwija się stopniowo, jako efekt długotrwałego narażenia na stres zawodowy.

Główne objawy wypalenia

Zjawisko wypalenia zawodowego można opisać w oparciu o model Christiny Maslach, która definiuje je jako syndrom emocjonalnego wyczerpania, depersonalizacji i obniżonego poczucia dokonań osobistych.

Co to oznacza w praktyce?

Wyczerpanie emocjonalne – odczuwasz chroniczne zmęczenie, nie masz siły ani energii do pracy. Codzienne obowiązki stają się przytłaczające.
Depersonalizacja – zaczynasz traktować swoje obowiązki i relacje zawodowe w sposób obojętny, a nawet cyniczny. Może to prowadzić do chłodnych, zdystansowanych relacji z innymi.
Obniżone poczucie dokonań osobistych – masz wrażenie, że twoja praca nie ma sensu, a twoje wysiłki nie przynoszą oczekiwanych efektów.

Kto jest narażony na wypalenie zawodowe?

Wypalenie zawodowe dotyka szczególnie tych, którzy pracują w zawodach wymagających intensywnych kontaktów interpersonalnych, jak lekarze, nauczyciele czy pracownicy socjalni. Nie jest to jednak problem ograniczony tylko do tych profesji. Jak pokazują badania, każdy, kto doświadcza dużej presji zawodowej i czuje brak kontroli nad swoją pracą, może być narażony na wypalenie.

Dlaczego tak się dzieje?

Wypalenie jest związane z różnymi czynnikami. Badacze wskazują na sześć głównych aspektów pracy, które mogą prowadzić do wypalenia:
Przeciążenie pracą – nadmiar obowiązków bez wystarczających zasobów do ich realizacji
Brak kontroli – poczucie braku wpływu na to, jak i co się robi
Niedostateczne nagradzanie – brak uznania lub odpowiedniego wynagrodzenia za włożony wysiłek
Słabe relacje ze współpracownikami – brak wsparcia i poczucia przynależności do zespołu
Niesprawiedliwe traktowanie – poczucie, że jest się gorzej traktowanym niż inni
Niezgodność wartości – konflikt między osobistymi wartościami a oczekiwaniami stawianymi w pracy

Jak sobie radzić z wypaleniem zawodowym?

Rozpoznanie objawów – ważne jest, aby umieć zidentyfikować wczesne symptomy wypalenia. Im wcześniej je zauważysz, tym łatwiej będzie ci zareagować.
Szukaj wsparcia – rozmawiaj z bliskimi, kolegami z pracy, a w razie potrzeby skonsultuj się z psychologiem.
Ustal granice – staraj się oddzielić życie zawodowe od prywatnego. Wyznacz czas na odpoczynek i regenerację.
Zadbaj o siebie – dbaj o zdrowy styl życia, regularnie ćwicz, zdrowo się odżywiaj i pamiętaj o odpowiedniej ilości snu.
Zastanów się nad zmianami w pracy – jeśli to możliwe, postaraj się zmienić coś w swojej pracy, aby lepiej odpowiadała twoim potrzebom i możliwościom.

Z perspektywy pracodawcy wypalony pracownik to dla pracodawcy niższa efektywność, większa absencja i rotacja kadry.

Jak przeciwdziałać wypaleniu zawodowemu w miejscu pracy?

Twórz wspierające środowisko, gdzie pracownicy czują się doceniani.
Komunikuj się jasno, regularnie omawiaj cele i oczekiwania.
Umożliwiaj rozwój osobisty i zawodowy dla większego sensu pracy.
Zarządzaj obciążeniem pracą, zapewniaj czas na regenerację.
Wspieraj budowanie relacji i współpracę w zespole.
Oferuj wsparcie psychologiczne i dostęp do programów wsparcia.

Korzyści? Lepsza motywacja, lojalność, efektywność oraz pozytywny wizerunek firmy i lepsze wyniki organizacji.

Z okazji Dnia Walki z Wypaleniem Zawodowym życzymy Czytelnikom dbałości o siebie, uważności oraz wsparcia w środowisku pracy.

Na podstawie:
World Health Organization. (2024). 11th Revision of the International Classification of Diseases (ICD-11) for Mortality and Morbidity Statistics (Wersja: 01/2024). Pobrane z: https://icd.who.int/browse/2024-01/mms/en#129180281.
Anczewska, M., Świtaj, P., Roszczyńska, J. (2005). Wypalenie zawodowe. Postępy Psychiatrii i Neurologii, 14(2), 67-77.
Pines, A. (2009). Wypalenie w perspektywie egzystencjalnej. W: H. Sęk (red.), Wypalenie zawodowe. Przyczyny i zapobieganie (s. 32-57). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Bańka, A. (2005). Psychologia pracy. W: J. Strelau (red.), Psychologia: podręcznik akademicki. Jednostka w społeczeństwie i elementy psychologii stosowanej (s. 283-320). Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
Maslach, C., Schaufeli, W. B., Leiter, M. P. (2001). Job Burnout. Annual Review of Psychology, 52(1), 397–422. DOI: 10.1146/annurev.psych.52.1.397.

Jeśli podejrzewasz u siebie objawy wypalenia zawodowego, umów się do dobrego psychologa w Warszawie. Konsultacja psychologiczna pozwoli Ci lepiej zrozumieć problem i dobrać odpowiednie narzędzia: psychoedukację, psychoterapię lub konsultację psychiatryczną w Warszawie.