Żałoba i przemijanie

IMG_9029
Julia Szulc
29 października 2024

Żałoba i przemijanie – refleksje w kontekście Święta Zmarłych

 

Święto Zmarłych, obchodzone w Polsce 1 listopada, jest czasem zadumy nad przemijaniem oraz momentem, w którym nasze myśli skierowane są ku bliskim, którzy odeszli. To również moment, w którym stykamy się z pojęciem żałoby – trudnym, ale naturalnym procesem emocjonalnym po stracie. Każdy z nas przeżywa żałobę inaczej, ale warto wiedzieć, że różnorodne emocje, które nam towarzyszą, są częścią zdrowego procesu przystosowywania się do straty.

 

 

Żałoba jako proces

 

Każda strata jest unikalnym doświadczeniem, jednak proces żałoby posiada pewne uniwersalne elementy, które pomagają nam zrozumieć to, co się z nami dzieje. Badania wskazują, że choć śmierć jest nieodłączną częścią życia, dla wielu ludzi zaakceptowanie tego faktu pozostaje trudnym zadaniem (Kleszcz i Szczyrba, 2019). 

 

 

Etapy żałoby według Kübler-Ross

 

Elisabeth Kübler-Ross, pionierka w badaniu reakcji ludzi na śmierć i umieranie, wyróżniła pięć etapów żałoby. Choć każdy może przeżywać te etapy w innej kolejności lub intensywności, znajomość tego modelu pomaga zrozumieć swoje emocje oraz normalizować różne stany psychiczne, które towarzyszą żałobie.

 

  1. Zaprzeczenie – Pierwsza reakcja na stratę często wiąże się z niedowierzaniem. Możemy czuć, że to, co się wydarzyło, jest nierealne, co pomaga nam tymczasowo chronić się przed przytłaczającym bólem.
  2. Złość – Po fazie zaprzeczenia często pojawia się złość – na siebie, los, a nawet na zmarłą osobę. To normalne uczucie wynikające z poczucia niesprawiedliwości lub braku kontroli nad sytuacją.
  3. Targowanie się – W tej fazie osoby w żałobie często próbują „negocjować” z losem, myśląc, co mogłyby zrobić, aby zmienić to, co się wydarzyło. Targowanie się może przybierać formę myśli typu „gdybym tylko…” lub próby szukania sensu w stracie.
  4. Depresja – Gdy dochodzi do pełnego uświadomienia sobie straty, wielu ludzi odczuwa głęboki smutek, żal, a nawet poczucie beznadziejności. To normalna reakcja, w której żałoba zaczyna się w pełni przejawiać emocjonalnie.
  5. Akceptacja – Ostatni etap to akceptacja straty. Nie oznacza to „wyzdrowienia” ani zakończenia żalu, ale raczej pogodzenie się z faktem, że życie bez bliskiej osoby będzie wyglądało inaczej. Na tym etapie osoby mogą zacząć odbudowywać swoje życie.

 

Żałoba obejmuje zatem nie tylko smutek, ale także złość, poczucie winy, a czasem nawet ulgę. Ważne jest, aby pozwolić sobie na przeżywanie tych emocji, zamiast je tłumić. W ten sposób dajemy sobie szansę na dojście do etapu akceptacji.

 

 

Orientacyjny czas trwania żałoby

 

Czas trwania żałoby jest bardzo indywidualny. Może trwać kilka miesięcy, ale u niektórych proces ten rozciąga się na lata. Według badań, intensywniejsza faza żałoby zazwyczaj trwa od 6 do 12 miesięcy (Pękala, 2022). Jednak ważne jest, by nie porównywać swojego procesu żałoby z innymi – każdy przechodzi ten etap w swoim tempie.

 

 

Jak radzić sobie z żałobą?

 

Żałoba jest procesem, który wymaga czasu i cierpliwości wobec samego siebie. Aby złagodzić cierpienie związane z utratą, warto rozważyć kilka strategii:

 

  • Daj sobie czas: Nie zmuszaj się do szybkiego „powrotu do normalności”. Każdy etap potrzebuje czasu na przetworzenie.
  • Rozmawiaj o swoich emocjach: Dziel się swoimi uczuciami z bliskimi, przyjaciółmi, a nawet terapeutą. Wypowiedzenie na głos tego, co przeżywasz, może pomóc uporządkować emocje.
  • Znajdź rytuały: Symboliczne działania, takie jak odwiedzanie grobów czy palenie zniczy, mogą pomóc w poczuciu bliskości ze zmarłymi (Pękala, 2022).
  • Dbaj o swoje potrzeby fizyczne: Pamiętaj, aby dobrze się odżywiać, wysypiać i nie zapominać o aktywności fizycznej – nasze ciało i umysł są ze sobą połączone.

 

 

Jak wspierać osobę w żałobie?

 

Wspieranie kogoś w żałobie może być wyzwaniem, ponieważ każdy przeżywa stratę na swój sposób. Oto kilka sposobów, jak okazać pomoc:

 

  • Bądź obecny: Czasami obecność i słuchanie są najlepszą formą wsparcia. Nie zawsze trzeba szukać słów – wystarczy być.
  • Nie oceniaj emocji: Unikaj osądzania reakcji osoby w żałobie. Wszystkie emocje są naturalną częścią procesu żałoby.
  • Oferuj pomoc praktyczną: Osoby w żałobie mogą czuć się przytłoczone codziennymi obowiązkami. Pomoc w prostych zadaniach, takich jak zakupy czy opieka nad dziećmi, może przynieść ulgę.

 

 

Przemijanie a refleksja nad życiem

 

Święto Zmarłych to nie tylko czas pamięci o zmarłych, ale również moment na głębszą refleksję nad naszym własnym życiem. Przemijanie, choć nieuchronne, może być źródłem osobistego wzrostu. Jak podkreśla Stelcer (2015), świadomość śmierci może prowadzić do zmiany perspektywy życiowej, skłaniając nas do bardziej świadomego przeżywania każdej chwili. To także okazja do zastanowienia się nad relacjami z innymi i ich jakością.

 

 

Rytuały i ich rola w przeżywaniu żałoby

 

Obchody Święta Zmarłych, jak palenie zniczy czy odwiedzanie grobów, pełnią ważną rolę w procesie żałoby. Są to rytuały, które pozwalają na symboliczne pożegnanie zmarłych, a także pomagają nam uporządkować nasze emocje. Według Pękali (2022), takie gesty mają wymiar terapeutyczny i mogą wspierać procesy zdrowienia emocjonalnego, oferując pewną formę kontaktu ze zmarłymi, który pomaga nam pogodzić się z ich odejściem.

 

 

Podsumowując

 

Żałoba i przemijanie to tematy, które stają się szczególnie bliskie w okresie Święta Zmarłych. Choć utrata bliskich jest bolesnym doświadczeniem, to właśnie w tym czasie możemy znaleźć chwilę na refleksję, zadumę i symboliczne pożegnanie. Ważne jest, aby w tych momentach pozwolić sobie na przeżywanie emocji, bo tylko w ten sposób możemy zbliżyć się do pełnej akceptacji tego, co nieuniknione.

 

 

Bibliografia

 

  • Kleszcz, P., & Szczyrba, P. (2019). Czy każdej stracie potrzebna jest żałoba? W: J. Kusztal (red.), Żałoba: psychologia straty i pocieszenia. Uniwersytet Śląski.
  • Kübler-Ross, E. (2009). On Death and Dying: What the Dying Have to Teach Doctors, Nurses, Clergy and Their Own Families. Scribner.
  • Pękala, J. (2022). Rola rytuałów żałobnych w procesie akceptacji śmierci i przemijania. Studia Humanistyczne AGH, 21(1), 179-196.
  • Stelcer, B. (2015). Śmierć w rodzinie – strata, żałoba i ich znaczenie dla zdrowia psychicznego. Sztuka Leczenia, 3-4, 47-56.
  • Stolarczyk, J. (2017). Psychologiczne aspekty procesu żałoby. Rocznik Kognitywistyczny, 10, 83-95.
  • Stelcer, B. (2015). Śmierć w rodzinie – strata, żałoba i ich znaczenie dla zdrowia psychicznego. Sztuka Leczenia, 3-4, 47-56.

 

 

 

 

 

 

Jeśli zmagasz się z żałobą i potrzebujesz wsparcia zapraszamy na psychoterapię w Warszawie oraz konsultacje u psychologa w Warszawie.